Kościoły drewniane w Polsce
Praktycznie w każdym regionie znajdują się drewniane kościoły i kościółki. Są to miejsca sakralne, związane przede wszystkim z kultem religijnym. Nietrudno jednak zauważyć bezpośrednie powiązanie z określonym stylem architektonicznym oraz lokalną kulturą.
Piękne, choć często zapomniane, niegdyś było ich bardzo wiele, z roku na rok drewnianych kościołów ubywa. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedzi szukano już w dawnych czasach, czego najlepszym dowodem są słowa Stanisława Wyspiańskiego „(…) tak szybko nikną z naszego pejzażu, gdyż tak płoną i płoną rok w rok.”
Kościoły drewniane – perły architektury
Polskie kościoły drewniane na tle architektury europejskiej prezentują się imponująco.
Wśród pereł architektury drewnianej warto wymienić cerkiew w Chotyńcu. Zdaniem architektów świątynia powstała w XVII wieku, a według legend – sto lat wcześniej.
Cechą charakterystyczną kościoła jest konstrukcja zrębowa, trójdzielną bryłę tworzy tutaj duża i wysoka nawa oraz dwie niższe i mniejsze części – ołtarzowa oraz tzw. babiniec.
Godny uwagi jest także liczący ponad 500 lat kościół im. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim. Jest to jeden z nielicznych kościołów, w którym zamiast gwoździ użyte zostały drewniane kołki.
Perłą architektury jest także Kościół Pokoju w Jaworze, który powstał na mocy pokoju westfalskiego. Wymienić warto także XVIII-wieczny meczet tatarski w Kruszynianach oraz Cerkiew Opieki Bogarodzicy w Owczarach, która zachwyca pięknem i prostotą charakterystyczną dla klasycznej formy cerkwi łemkowskiej.
Strzelista budowa XVI-wiecznego kościoła filialnego w Sękowej zachwycała miłośników sztuki już w dawnych czasach. Ręcznie ciosane bale efektownie dopełnia drewniany dach, sięgający niemalże ziemi. Kościół znajduje się na liście UNESCO.
Wymienić warto również kościół w Szalowej, cerkiew w Turzańsku oraz symboliczną Świątynię Wang, która znajduje się w Karpaczu, u stóp królowej Karkonoszy, czyli Śnieżki. Ten piękny zabytek nordyckiej sztuki romańskiej powstał na przełomie XII i XIII w norweskiej miejscowości Wang. W XIX wieku okazało się jednak, że świątynia jest zbyt mała dla okolicznej ludności, a koszty utrzymania bardzo duże. Padła propozycja wyburzenia kościółka. Ostatecznie stała się własnością Fryderyka Wilhelma IV, który kupił świątynię za 427 marek.
Architektura drewniana w Polsce
Architektura drewniana rozwijała się praktycznie od czasów średniowiecza. Najwięcej drewnianych kościółków wybudowano w wieku XVII – kultura baroku sprzyjała drewnianej architekturze, drewno, w przeciwieństwie do klasycznej cegły, prezentuje się bardziej efektownie i wyniośle, a przy tym jest bardziej subtelne i delikatne. Drewniane kościółki dopełniano rzeźbami, witrażami i malunkami o charakterze sakralnym. Drewniane kościółki często powstawały w miejscach szczególnych dla lokalnej społeczności i pierwotnie miały służyć jako miejsce kultu religijnego.
Był to także doskonały sposób, by zmaterializować własne umiejętności architektoniczne – wiele drewnianych kościółków, powstałych od średniowiecza do baroku, było budowanych bez użycia gwoździ, z wykorzystaniem drewnianych pali. Budowle tego typu powstawały przede wszystkim na Podhalu.
Drewniane kościoły były budowane z drewna odpornego na czynniki zewnętrzne i trwałego. W terenach górskich bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się kościoły z drewniana modrzewiowego i jodłowego. Doskonałym materiałem było również drewno bukowe oraz dębowe.
Zdjęcia: Sławomir Miejski, Marek i Ewa Wojciechowscy via Wikipedia