Wady drewna – podział i charakterystyka
Wzorcowe drewno powinno mieć słoje układające się w kształt walca, a jego włókna mają przebiegać równolegle do podłużnej osi. Taki surowiec w rzeczywistości nie istnieje. Wszelkie odstępstwa od niego określane są jednak jako wady drewna. Zobacz jak można podzielić wady drewna.
Podział wad drewna
Podstawowy podział obejmuje 7 wad drewna. Wyróżnić tu można:
- sęki,
- pęknięcia,
- wady kształtu i budowy,
- zgniliznę,
- uszkodzenia mechaniczne,
- zabarwienia.
Sęki są pozostałością po gałęziach wrastających w pień drzewa. Mogą one być widoczne na drewnie okrągłym po okrzesaniu go z gałęzi (sęki otwarte) lub niewidoczne (sęki zarośnięte). Sęki zarośnięte często widoczne są na drewnie w postaci zniekształceń kory określanych mianem róż lub brewek. Pęknięcia widoczne są w postaci rozdzielenia włókien drewna.
Wady kształtu mogą przybrać postać krzywizny, spłaszczenia, zbieżystości, spłaszczenia, zgrubień odziomkowych, napływów korzeniowych, raka lub obrzęków. Wśród wad związanych z budową drewna wyróżniono skręt włókien, zakorek, martwicę, rdzeń mimośrodkowy, wielordzeniowość, nierównomierność słojów rocznych, drewno reakcyjne, pęcherz żywiczny oraz przeżywiczenie.
Zabarwienia drewna to wszelkie odstępstwa od równomiernej kolorystyki, które mogą wpłynąć na obniżenie walorów surowca. Wyróżniono tutaj zabarwienia pochodzenia biotycznego oraz abiotycznego. Do tej pierwszej grupy zalicza się siniznę, zaparzenie drewna, czerwień bielu, brunatnicę i wewnętrzny biel. Do drugiej grupy wad należą zaś plamy wodne oraz zaciągi garbnikowe.
Gnicie drewna jest efektem procesów chemicznych i fizycznych spowodowanych działalnością bakterii gnilnych, grzybów, larw lub owadów. Wada ta objawia się najczęściej miękkimi, popękanymi miejscami oraz mokrymi plamami na powierzchni drewna.
Które wady drewna występują najczęściej?
Najczęściej występującą wadą drewna są sęki. Są one bowiem pozostałością po wrastających w pień drzewa gałęziach. Często wadą jest również zgnilizna. Aktualnie obowiązują w Polsce norma (PN-79 / D – 01011) definiuje zgniliznę jako zniszczenie komórek spowodowane działalnością grzybów pasożytniczych. Bardzo często występują również uszkodzenia wywołane przez szkodniki. Zobacz także: szkodniki drewna.
Z czego wynikają wady drewna?
Wady drewna mają różną genezę powstawania. Podzielono je na pierwotne oraz wtórne. Wady pierwotne tworzą się już za życia drzewa. Wady wtórne powstają zaś od momentu ścięcia drzewa do jego obróbki w tartaku.
Poszczególne anomalie powstają na skutek różnych czynników. Sęki to efekt odciętych lub wrastających w pień gałęzi. Pęknięcia są efektem rozciągania bądź ściskania drewna. Zgnilizna powstaje wskutek oddziaływania na komórki drzewa grzybów pasożytniczych. Wady mechaniczne są efektem działalności owadów lub powstają w czasie obróbki drewna. Wady kształtu lub budowy mogą być uwarunkowane genetycznie lub spowodowane przez zewnętrzne czynniki środowiska (np. woda, promienie słoneczne).
Jak radzić sobie z wadami drewna?
Poszczególne wady drewna można zniwelować w trakcie obróbki. Sęki są usuwane i lakowane. Pomocna często okazuje się także odpowiednio dobrana metoda obróbki (lakierowanie, frezowanie, toczenie, cięcie itp.), która pozwala maksymalnie wykorzystać cześć nieobjętą wadami. Niektóre wady surowca mogą także przy odpowiednim wykorzystaniu stać się zaletą – np. pozostałości po sękach czy przebarwienia często pozwalają uzyskać walory artystyczne wyrobu.